NAJCIEKAWSZE NEWSY

Astrofotografie Użytkowników

Dołącz do nas na Facebooku

Patronat medialny 2025

Astronomia24

Astronomia24

Astronomia24

Astronomia24
Astronomia24

Reklama

Powszechne zimne super-Ziemie

Planety i EgzoplanetyW najnowszej pracy opublikowanej na łamach „Science” międzynarodowy zespół badaczy, w skład którego wchodzą astronomowie z prowadzonego w Obserwatorium Astronomicznym UW wielkoskalowego przeglądu nieba OGLE, kierowanego przez prof. Andrzeja Udalskiego, przedstawia szczegółowe badania dotyczące małomasywnych planet pozasłonecznych krążących w dużych odległościach wokół swoich macierzystych gwiazd. Wyniki wskazują, że tzw. zimne super-Ziemie są powszechnym składnikiem układów planetarnych – przeciętnie występują w co trzecim systemie wokół gwiazd Drogi Mlecznej.

Image  by Astronomia24
Wizja artystyczna pokazująca, jak powszechne są super-Ziemie w porównaniu z gazowymi olbrzymami
fot. Westlake University


Jeszcze 30 lat temu nie znaliśmy żadnej planety pozasłonecznej krążącej wokół gwiazdy podobnej do Słońca. Ostatnie trzy dekady przyniosły ogromny przełom w tej dziedzinie – od pierwszych odkryć w latach 90. XX wieku astronomowie przeszli do rutynowego wykrywania planet pozasłonecznych dzięki wdrożeniu nowych metod obserwacyjnych, takich jak technika tranzytów czy mikrosoczewkowania grawitacyjnego. Projekt OGLE (Optical Gravitational Lensing Experiment) był jednym z pionierów tych rozwiązań i od ponad 33 lat prowadzi jeden z największych fotometrycznych przeglądów nieba.

Początek poszukiwań planet z kosmosu – m.in. przy użyciu satelitów Kepler i TESS – zapoczątkował skokowy wzrost liczby znanych planet pozasłonecznych. Dzięki temu astronomowie dysponują dziś dużą próbą systemów planetarnych, co pozwala prowadzić ich analizę statystyczną. Rozkłady mas planet oraz ich odległości od gwiazd dostarczają informacji o procesach formowania i ewolucji układów planetarnych.

Mikrosoczewkowanie

Warto jednak podkreślić, że metody detekcji planet mają swoje ograniczenia. Najczulsze są układy, w których planety krążą stosunkowo blisko swoich gwiazd, dlatego znamy dziś przede wszystkim obiekty o krótkich okresach orbitalnych – poniżej jednego roku. W tej grupie szczególnie licznie występują tzw. super-Ziemie – planety o masach między masą Ziemi a Neptuna (~17 mas Ziemi), których własności statystyczne są już dość dobrze poznane.

Znacznie mniej wiadomo o planetach znajdujących się dalej od gwiazd – poza tzw. linią śniegu (1–2 jednostki astronomiczne od gwiazdy; jednostka astronomiczna: odległość Ziemia–Słońce), gdzie woda występuje w postaci lodu, a warunki sprzyjają powstawaniu olbrzymów gazowych, takich jak Jowisz czy Saturn. W praktyce jedynie technika mikrosoczewkowania grawitacyjnego pozwala na detekcję planet w tych odległych rejonach. Zjawiska mikrosoczewkowania są jednak rzadkie, a liczba znanych w ten sposób planet jest znacząco mniejsza niż tych wykrytych innymi metodami.

Astronomia24
Wizja artystyczna pokazująca, jak powszechne są super-Ziemie w porównaniu z gazowymi olbrzymami
fot. Westlake University


Dzięki metodzie mikrosoczewkowania uzyskano już informacje o częstości występowania masywnych planet typu jowiszowego na dalekich orbitach. Wciąż jednak niewiele wiadomo na temat występowania w tych obszarach mniej masywnych planet – typu super-Ziemi.

Rekordzistka

W pracy opublikowanej w tygodniku „Science” autorzy podjęli się scharakteryzowania tak właśnie położonych, małomasywnych planet wykrytych metodą mikrosoczewkowania grawitacyjnego.

Opisano m.in. szczegółową analizę planety znalezionej w zjawisku mikrosoczewkowania OGLE-2016-BLG-0007, odkrytym w lutym 2016 roku przez zespół OGLE. Analiza wykazała, że obiekt ten ma masę porównywalną z masą Ziemi i krąży wokół gwiazdy o masie 0,6 masy Słońca w odległości około 10 jednostek astronomicznych.

To typowa bardzo małomasywna super-Ziemia krążąca po orbicie podobnej do orbity Saturna w naszym układzie planetarnym. Nowa rekordzistka w tym zakresieopisuje odkrytą planetę prof. Andrzej Udalski kierownik projektu OGLE.

Mikrosoczewkowe anomalie wywołane przez małomasywne planety są wyjątkowo krótkotrwałe – trwają zwykle zaledwie około jednego dnia – i wymagają ciągłych, całodobowych obserwacji. Do dalszej analizy własności odległych super-Ziem wykorzystano dane nowo odkrytej planety w zjawisku OGLE-2016-BLG-0007 oraz 63 innych małomasywnych planet mikrosoczewkowych znalezionych wcześniej w zjawiskach mikrosoczewkowania z lat 2016–2019, które były obserwowane przez koreański projekt KMTNet, dysponujący możliwością 24-godzinnego monitorowania nieba. 38 z tych zjawisk mikrosoczewkowania zostało odkrytych przez zespół OGLE.

Po uwzględnieniu czułości detekcji określono rozkład częstości występowania planet w zależności od masy. Okazało się, że zimne super-Ziemie są bardzo powszechne – typowo występują wokół co trzeciej gwiazdy w Drodze Mlecznej.

Co więcej, rozkład częstości występowania planet nie jest potęgową funkcją masy planety. Lepsze dopasowanie uzyskano przy użyciu funkcji złożonej z dwóch składników o profilu odpowiadającym funkcji Gaussa. Może to świadczyć o różnicach w procesie formowania się planet o różnych masach.

Różne scenariusze

Zgodny z obserwacjami może być scenariusz jednego procesu formowania planet, w którym tylko powyżej pewnego progu masy jądra powstają planety gazowe, a poniżej – super-Ziemie. Alternatywą może być scenariusz dwóch odrębnych procesów planetotwórczych dla różnych mas – np. procesów akrecyjnych i niestabilności w dysku protoplanetarnym.

Przedstawiona w pracy analiza częstości występowania planet jest znacznym postępem w dziedzinie badań planet pozasłonecznych. Trwające i planowane przeglądy mikrosoczewkowe pozwolą w najbliższych latach zwiększyć liczbę znanych planet tego typu i zweryfikować wyniki opisane w pracy.

Ogromne nadzieje wiążemy z misją kosmiczną Roman agencji NASA, planowaną na 2027 rok. Może ona zrewolucjonizować badania planet wykrywanych metodą mikrosoczewkowania – podobnie jak misja Kepler odmieniła badania planet tranzytującychpodsumowuje dr Przemek Mróz, współautor artykułu w „Science” i odkrywca wielu planet pozasłonecznych.



Źródło: Biuro Prasowe Uniwersytetu Warszawskiego, science.org.
Brak komentarzy. Może czas dodać swój?

Dodaj komentarz

Nick:

Kod potwierdzający:
CAPTCHA ImageRefresh Image


Oceny

Tylko zarejestrowani użytkownicy mogą oceniać zawartość strony
Zaloguj się lub zarejestruj, żeby móc zagłosować.

Brak ocen. Może czas dodać swoją?

Ostatnio poruszane tematy

  Temat Wyświetleń Odpowiedzi Ostatni post
Meteoryt rozbił dach
ASTRONOMIA OGÓLNA
11414 11 Kosmiczny_Andrzej
04-04-2025 09:11
Nie mamy pojęcia - Recenzj...
KSIĄŻKI I CZASOPISMA ASTRONOMICZNE
3064 2 Kosmiczny_Andrzej
30-03-2025 20:27
O życiu pozaziemskim...
WSZECHŚWIAT
4865 3 Kosmiczny_Andrzej
27-03-2025 09:46
Planetaria w Polsce
ASTRONOMIA OGÓLNA
1050 1 Kosmiczny_Andrzej
27-03-2025 07:36
Dobre kamery na obserwacje ...
TELESKOPY I SPRZĘT OPTYCZNY
15473 6 BarteKostek
11-03-2025 20:31